Noord-Holland Noord heeft een ideale en unieke uitgangspositie om een leidende rol te spelen in de nieuwe waterstofeconomie. Met de nabijheid van grote windmolenparken op de Noordzee, een bestaande infrastructuur van gasleidingen en onze kennis van productie, opslag, verwerking en transport van energie, zetten we Noord-Holland Noord op de kaart als belangrijke waterstofregio van Nederland.
Klimaatverandering is een groot en urgent probleem. Om de opwarming van de aarde zo veel mogelijk te beperken, moeten we fossiele energiebronnen in hoog tempo vervangen door duurzame alternatieven. Naar verwachting zullen wind- en zonne-energie de grootste bijdrage leveren aan de klimaatdoelstellingen van de EU. De opgewerkte hoeveelheid duurzame energie vanaf de Noordzee zal binnen tien jaar uitkomen op 21 gigawatt, gelijk aan ongeveer driekwart van het huidige elektriciteitsverbruik. Het rijk werkt verder aan de realisatie van circa 50 gigawatt in 2040 en 70 gigawatt in 2050.
Lees ook: Kabinet zet in op sterke groei windvermogen en waterstofproductie op zee.
Bij de verdere doorgroei van windenergie op zee na 2030 verwacht het kabinet dat er naast elektriciteit ook waterstof op de Noordzee geproduceerd zal worden. Na 2030 zal windenergie op zee grotendeels van grotere, verder uit de kust gelegen gebieden opkomen. Het kabinet gaat daarom bij de uitrol van windenergie op zee werken met een ‘hub-gebaseerde’ aanpak, waarbij voor deze grotere gebieden integraal wordt gekeken in welke vorm (elektronen of moleculen) de opgewekte energie het beste aan land kan worden gebracht.
Lees ook: Energie-eilanden voor klimaat- en energieambities Noordzeelanden
Met windenergie op zee is de overgang naar een energievoorziening zonder CO2 uitstoot mogelijk. De grote windparken voor de Nederlandse kust producten niet alleen elektriciteit. Daarnaast plant het kabinet ook voor grootschalige waterstofproductie op de Noordzee. De nieuwe windparken komen vooral in verder gelegen gebieden op de Noordzee. Het plan is om deze via grote energieknooppunten op zee met elkaar te verbinden. Zo hoeven niet alle windparken apart gekoppeld te worden met het elektriciteitsnet op land, maar kunnen meer windparken op het energieknooppunt aangesloten worden.
Door windparken te verbinden en bij de energiehubs waterstof op zee te maken, zijn er minder elektriciteitskabels nodig om de energie aan land te brengen. Dit zorgt voor lagere kosten, terwijl er ook minder ruimte aan de kust nodig is. Ook kunnen via de hubs verbindingen met andere Noordzeelanden (Denemarken, Duitsland, België) worden gelegd. Zo bouwen we een robuust energiesysteem voor alle landen.
Noord-Holland Noord heeft een ideale positie om een voortrekkersrol te spelen in de nieuwe waterstofeconomie. De unieke voordelen van de regio:
Om deze toekomstvisie werkelijkheid te laten worden, trekken overheid, bedrijfsleven en kennisinstituten in Noord-Holland Noord gezamenlijk op. Niet voor niets is waterstof een speerpunt in de Regiodeal Maritiem Cluster Kop van Noord-Holland. Door samen die stip op de horizon te zetten en samen te werken aan de realisatie ervan, zijn al diverse initiatieven tot stand gekomen. Het doel is de vorming van integrale waterstofketens, ofwel ketens van waterstofproductie, -opslag, -distributie en -gebruik.
Kijk hier voor een overzicht van projecten in Noord-Holland Noord.
De combinatie van een gunstige geografische ligging ten opzichte van de grote windparken, de aanwezigheid van een bestaande gasinfrastructuur, een sterk ontwikkelde kennisinfrastructuur en voldoende ruimte voor groei van de waterstofeconomie, bezorgt Noord-Holland Noord een uitstekende uitgangspositie om de komende jaren uit te groeien tot één van de belangrijke waterstofregio’s in Noordwest-Europa.
Voornaamste motor van de waterstofeconomie in de regio Noord-Holland Noord is het enorme vermogen aan wind op zee. In onze toekomstvisie wordt de energie van windparken die ver op zee komen te liggen voor een substantieel deel omgezet in groene waterstof. Het potentieel voor productie en distributie van waterstof in Noord-Holland Noord is groot, veel groter dan de waterstofvraag die we verwachten in de regio. De rol die wij voor de regio zien weggelegd, is dan ook die van waterstofhub; één van de grote verdeelpunten van waterstof voor de (inter)nationale markt.
Via grotendeels bestaande gasleidingen landt deze waterstof aan in Den Helder. Van hier gaat het via de directe aansluiting op de waterstofbackbone naar de grote industrieclusters in Nederland en het buitenland. Een goed beeld van de centrale positie van Den Helder in Europese waterstof backbone krijg je op deze interactieve kaart van het European Hydrogen Backbone (EHB) initiatief.
Den Helder is nu al een belangrijke locatie voor de aanlanding van aardgas. Meer dan 90% van het Noordzeegas komt hier via drie aardgasleidingen aan land. Die bestaande leidingen kunnen gebruikt worden voor het transport van waterstof en CO2. De officiële certificering voor hergebruik van de NOGAT pijpleiding is in 2022 afgegeven (lees hier). Ook andere voorzieningen zijn herbruikbaar. Zo kan het gasbehandelingsstation van de NAM worden ingezet voor de aanlanding, productie en distributie van waterstof.
Uitgaande van de plannen voor de productie van blauwe waterstof en aansluitend de toekomstige uitrol van wind op zee – inclusief de hiermee gepaard gaande omzetting van windenergie naar waterstof – heeft New Energy Coalition berekend welke hoeveelheid waterstof aangevoerd gaat worden via Den Helder. In eerste instantie zal het gaan om 0,2 Mton koolstofarme (blauwe) waterstof in de periode 2028 tot 2031. Naarmate de het aantal windparken op zee zal uitbreiden, zal de aanvoer van groene waterstof in de jaren hierna echter sterk toenemen; van 1,3 Mton in 2041 tot 3.22 a 3.82 Mton in 2050.
Noord-Holland Noord is bovendien een ideale uitvalsbasis voor een logistieke servicesector, die nodig is voor de bouw en onderhoud van windparken en waterstofinfrastructuur. Met tientallen jaren ervaring met de olie- en gaswinning op de Noordzee kan Den Helder uitstekend de rol vervullen van logistieke servicehub voor duurzame energie op zee. Bovendien beschikt Den Helder over een grote helikopterhaven, gespecialiseerd in luchtvervoer voor de offshore energy industrie. De aanwezigheid van een diepzeehaven en een luchthaven bieden een unieke combinatie van mogelijkheden.
Van essentieel belang is de aanleg van de nationale waterstofbackbone, die naar verwachting in 2027 operationeel zal zijn. Het project H2Gateway kan vanaf Q1 2028 hier waterstof op gaan invoeren. Door dit hoofdnetwerk worden onder andere industrieën, waterstofopslagen, productielocaties en ook de ons omringende landen met elkaar verbonden. Den Helder krijgt een directe verbinding op dit nationale waterstofnetwerk en krijgt zo toegang tot een enorme afzetmarkt.
Lees hier meer over de H2Backbone.
De transitie naar een waterstofeconomie gaat gepaard met de behoefte om waterstof voor langere tijd op te slaan. Hiervoor zijn verschillende oplossingen beschikbaar. Opslag in ondergrondse zoutcavernes is een veilige, efficiënte en betrouwbare manier om waterstof op te slaan. Maar het is nog maar ten zeerste de vraag of de capaciteit in Nederland voldoende is voor toekomstige opslagbehoeftes. Een alternatief is opslag van waterstof in lege gasvelden. Noord-Holland Noord op relatief korte afstand van lege gasvelden op zee en een belangrijke rol spelen bij de opslag van waterstof.
Ondergrondse opslag van waterstof op zee is technisch gezien een haalbare en relevante optie om te betrekken bij de planning en aanleg van het toekomstige energiesysteem, zo blijkt uit een studie van Energie Beheer Nederland (EBN) en TNO naar de haalbaarheid van ondergrondse opslag van waterstof op zee.
De backbone verbindt productie en distributie met grote industrieclusters. Binnen Noord-Holland is er een grote potentiële afzetmarkt in de vorm van het Noordzeekanaalgebied (NZKG). Ontwikkelingen bij Tata Steel en Schiphol zorgen dat hier een grote vraag ontstaat naar waterstof, waarin NHN (gedeeltelijk) kan voorzien. De waterstofbackbone verbindt NHN ook met industrieclusters als Chemelot en het Ruhrgebied en op termijn ook met andere delen van Europa.
Om een klimaat neutrale economie in 2050 te realiseren, is het noodzakelijk om zo snel mogelijk en op grote schaal fossiele brandstoffen te vervangen door waterstof. Het uiteindelijke doel is groene waterstof te gebruiken, die wordt geproduceerd met wind- en zonne-energie. Hoewel Nederland vol inzet op de bouw van windparken op zee, is de capaciteit op korte termijn echter onvoldoende om te voorzien in de industriële vraag.
De productie van koolstofarme waterstof (waarbij CO2 wordt afgevangen en opgeslagen in lege gasvelden op zee) biedt een oplossing. H2Gateway is een initiatief voor de bouw van een fabriek voor de jaarlijkse productie van 0,2 Mton waterstof om grote industriegebieden in Nederland en over de grens te voorzien van waterstof. Den Helder is een interessante locatie voor deze fabriek, onder andere vanwege de waterstofbackbone en haar ligging ten opzichte van CO2-opslagcapaciteit op zee.
Omdat koolstofarme waterstof al ruim voor 2030 concurrerend kan zijn met fossiele brandstoffen, kan een deel van de industrie al op korte termijn overstappen. Blauwe waterstof is in die zin op te vatten als een transitiebrandstof op weg naar een volledig groene waterstofmarkt. Willen we vaart maken met de energietransitie, dan moeten we nu al werk maken van het inrichten van de waterstofinfrastructuur.
