De energietransitie lijkt op het eerste gezicht een bedreiging voor een zeehaven die al decennia floreert dankzij een sterke olie- en gasindustrie. Maar het tegendeel is waar. Dankzij de aanwezige gasinfrastructuur en alle bijbehorende kennis en bedrijvigheid kan Den Helder uitgroeien tot een duurzame waterstofhub van nationaal en zelfs internationaal belang.
Verduurzaming is niet alleen van belang voor het wegvervoer. Ook voor de scheepvaart zijn doelstellingen voor reductie van CO2-uitstoot vastgelegd. Waar wegverkeer voor een groot deel emissievrij kan worden gemaakt met elektrische aandrijving, is dit voor scheepaart vanwege de beperkte capaciteit van accu’s zee geen optie. Om lange afstanden te kunnen varen is een krachtige, efficiënte brandstof nodig. Volgens veel experts is waterstof zo’n brandstof. Waterstof is eenvoudig te bunkeren en op te slaan, terwijl de ‘uitstoot’ alleen bestaat uit water en zuurstof. De maritieme sector leent zich er bij uitstek voor om een voorloper te zijn in het reduceren van emissies in de transportsector.
Havengebieden spelen in deze ontwikkeling een cruciale rol. Hier komen diverse soorten infrastructuur bij elkaar, zoals infrastructuur voor het transport van energie, vaarroutes en wegen. Dit maakt havengebieden uitermate geschikt voor de ontwikkeling van ‘energieterminals’; plaatsen waar vraag en aanbod van (duurzame) energie bij elkaar komen en die directe toegang bieden tot landelijke energienetten. Port of Den Helder ziet de energietransitie als een kans en zet vol in op de ontwikkeling van een waterstof ecosysteem. De ambitie is om stapsgewijs te transformeren tot waterstofhub van nationaal belang en een centrale rol te spelen in de energievoorziening van morgen.
Voor de realisatie van dit waterstof ecosysteem heeft Den Helder diverse ontwikkelingen in gang gezet. Aan de aanbodzijde gaat het bijvoorbeeld om de bouw van een faciliteit voor grootschalige productie en toevoer van waterstof op het landelijke waterstofnetwerk, de H2Backbone. Aan vraagzijde werkt Port of Den Helder aan faciliteiten die rederijen en andere maritieme gebruikers in staat stellen om emissieloze brandstof.
Voor de transformatie van zeehaven naar een op waterstof gebaseerde energieterminal gaan we uit van een gefaseerde aanpak. Hierin onderscheiden we 3 fases.
Hieronder worden de ontwikkelingen die plaatsvinden in de drie fases nader toegelicht.
Het bunkeren van waterstof voor schepen is een belangrijke ontwikkeling voor de verduurzaming van de haven. Om hierin op korte termijn te voorzien investeert Port of Den Helder in de aanleg van een waterstof bunkerhaven. In eerste instantie zal het gaan om het bunkeren van waterstof in gasvorm. Op termijn is het echter de bedoeling dat zeeschepen hier ook terecht kunnen voor vloeibare (cryogene) waterstof. Ook komen er in de bunkerhaven faciliteiten voor het bunkeren van alternatieve emissievrije brandstoffen, zoals methanol, natriumboorhydride en ammoniak.
Een onderdeel van het waterstofecosysteem dat we ontwikkelen in Port of Den Helder is de realisatie van een geïntegreerde waterstof waardeketen. Deze waardeketen onder de projectnaam Zephyros omvat de volgende schakels:
Walstroom
Walstroom is een belangrijk onderdeel van de energietransitie. Afgemeerde schepen aan de kade draaien veelal op generatoren voor de benodigde energie aan boord. Hierbij vindt uitstoot plaats van onder andere fijnstof, stikstof en CO2. Walstroom biedt de kans om die uitstoot te verminderen door schepen te voorzien van een schone energiebron.
Om schepen emissievrij van elektriciteit te voorzien, komen er in Den Helder vijf walstroomvoorzieningen die elektriciteit opwekken met waterstof. Deze worden opgenomen in een smart grid oplossing met een geavanceerd energiemanagementsysteem. Samen met de aanleg van een waterstof bunkerhaven en geïntegreerde waterstof waardeketen (Zephyros), vormt de innovatieve walstroomvoorziening de basis van een waterstof ecosysteem dat naar verwachting in 2025 gereed zal zijn.
Vanaf 2025 ligt de focus op een versnelde uitbreiding van het waterstof ecosysteem. Een centrale rol hierin is weggelegd voor de (voorgenomen) bouw van H2Gateway. een productiefaciliteit voor grootschalige productie van koolstofarme (blauwe) waterstof, speciaal bedoeld voor het verduurzamen van de industrie. Het productieproces is gebaseerd op het gebruik van aardgas uit velden op de Noordzee, waarbij CO2 worden afgevangen en (offshore) opgeslagen. Via een vertakking van het landelijke waterstofnetwerk H2 Backbone naar Den Helder gaat de geproduceerde waterstof direct naar industriële afnemers in Nederland en Europa.
H2Gateway staat garant voor een jaarlijkse productie van 0,4 Mton waterstof; een hoeveelheid ie overeenkomt met circa 25% van de industriële vraag. Door te investeren in de grootschalige centrale productie van koolstofarme (blauwe)waterstof stelt de industrie in staat om de omschakeling te maken tot er voldoende duurzaam geproduceerde (groene) waterstof beschikbaar is (zie hieronder). Daarnaast draagt de faciliteit bij aan grotere leveringszekerheid en balancering van het waterstofnet.
Illustratie – Door waterstofproductie uit aardgas te centraliseren kan effectief CO2 worden afgevangen en permanent worden opgeslagen in de Noordzee. Industriële afnemers kopen direct CO2-vrije waterstof in via een te realiseren landelijk waterstofnetwerk.
Vanaf 2030 zal; een aantal grote offshore windparken die nu nog in voorbereiding zijn in bedrijf worden genomen. Hierdoor zal de beschikbaarheid van betaalbare, groene waterstof sterk toenemen. Omdat deze windparken verder uit de kust liggen, zal de energie grotendeels aan land komen in de vorm van waterstof.
Den Helder is zeer gunstig gelegen voor de aanlanding van waterstof vanaf zee. Naast dat er bestaande (gas)leidingen lopen die hier aanlanden, is hier de infrastructuur beschikbaar die nodig is voor grootschalige toevoer van waterstof op het nationale waterstofnet. Den Helder zal zich vanaf 2030 dan ook in gestaag tempo verder ontwikkelen tot volwassen waterstofhub. Met de groei van de waterstofeconomie groeit, zullen de havenfaciliteiten meegroeien. Denk hierbij aan verdere uitbreiding van de walstroom voorzieningen, maar ook de realisatie van een bunkerfaciliteit voor cryogene waterstof.
Illustratie – Na de realisatie van offshore windfarms en electrolysers kan groene waterstof via een landelijk waterstofnetwerk op grote schaal worden geproduceerd voor de groeiende waterstofmarkt. De productie en afname van duurzame waterstof in Nederland neemt toe en kan worden uitgebreid naar andere Europese landen.
